ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

H χερσόνησος του Αθωνα είναι η τρίτη, η ανατολικότερη και μαγευτικότερη χερσόνησος της Χαλκιδικής, και την κατέχει σήμερα ολόκληρη η Αγιορείτικη πολιτεία. Είναι ο μοναδικός χώρος στην Ελλάδα, που είναι ολόκληρος αφιερωμένος στην προσευχή και τη λατρεία του Θεού. Γι΄ αυτό και ονομάζεται Άγιο Όρος.
Το Άγιο Όρος έχει μήκος περίπου 50 χιλιόμετρα, πλάτος από 8 μέχρι 12 χιλιόμετρα και η έκταση του καλύπτει 332,5 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα. Δυτικά βρέχεται από το Σιγγιτικό κόλπο και ανατολικά από το Αιγαίο πέλαγος.
Τα σύνορα της μοναστικής πολιτείας ορίζονται, στο χερσαίο χώρο, με μια νοητή γραμμή που αρχίζει από την δυτική ακτή από την τοποθεσία ¨Φραγκόκαστρο¨ στην δυτική ακτή και φτάνει ως το ακρωτήρι ¨Αράπης¨, στην απέναντι άκρη, παράπλευρα απο τα ριζά του βουνού Μεγάλη Βίγλα.
Οι φυσικές τοποθεσίες της χερσονήσου είναι αξιοθαύμαστες.
Στό Κέντρο της χερσονήσου του Αγίου Ορους σχηματίζεται μια εκτεταμενη σε μηκος οροσειρά που καταλήγει στο όρος Αθως που δεσπόζει σ΄ αυτή με ύψος 2.033 μέτρα και που έδωσε το όνομα του και σε όλη τη χερσόνησο. Οι πλαγιές του, κατάφυτες από αιωνόβια δέντρα, δημιουργούν μία ασύγκριτη αισθητική ομορφιά σε όλη τη μαγευτική αυτή περιοχή.
Στο λαιμό της μικρής χερσονήσου του Άθω, κατά διαταγή του Ξέρξη, διανοίχτηκε, το 481 π.Χ., διώρυγα ώστε να διευκολυνθεί ο στόλος και να μην υποστεί το προηγούμενο του Μαρδονίου, που είχε υποχρεωθεί να περιπλεύσει τη χερσόνησο, με αποτέλεσμα να τσακιστούν τα καράβια του στην τρικυμιώδη θάλασσα της περιοχής. Ίχνη εκείνης της διώρυγας σώζονται ως σήμερα.
Επειδή η χερσόνησος έχει πολλές κρημνώδεις ακτές, διαμορφώθηκαν πολυάριθμα ακρωτήρια, όπως οι Πίννες (Νυμφαίο), Φονιάς, Σμέρνα, Χαλκιάς, Αράπης κ.ά.. Αντιστοίχως διαμορφώθηκαν μικροί όρμοι, όπως αυτός της Δάφνης, της Λαύρας και του Βατοπαιδίου, όπου είναι δυνατή η προσέγγιση πλοιαρίων.
Η πυκνότητα των δασών, οι κορυφές των βουνών, οι κοιλάδες, οι βράχοι, η γραφικότητα των ακτών, τα κτίσματα, οι πύργοι και τα μοναστήρια καθιστούν τη χερσόνησο του Άθω ένα από τα ομορφότερα τοπία του κόσμου, το οποίο μάλιστα αποτυπώθηκε και εξυμνήθηκε στα συγγράμματα πολλών περιηγητών του.

Η ονομασία Άθως (-ω), όπως και οι ονομασίες Άθων (-ωνος) και Αθωός (-ω), με τις οποίες επίσης αναφέρεται, είναι αρχαίες (ο τύπος Άθως απαντά στον Αισχίνη 72,25, στον Θεόκριτο 7,77 κ.λπ., ο τύπος Άθων στον Ηρόδοτο 6,44.7, 21, σον Θουκυδίδη 5, 3, στον Στράβωνα 330, ο τύπος Αθωός στον Όμηρο Ξ, 229). Ο τύπος Άθωνας είναι νεοελληνικός. Οι τύποι Όρος και (κυρίως) Άγιον Όρος, που χρησιμοποιούνται παράλληλα με την ονομασία Άθως από τον 11ο αιώνα, συνδέονται με τον χαρακτήρα του Άθω ως μοναστηριακής πολιτείας.

ΓΕΩΛΟΓΙΑ
Στη γεωλογική κατασκευή της Χερσονήσου του Άθω παίρνουν μέρος κρυσταλλοσχιστώδη (μεταμορφωμένα) εκρηξιγενή και ιζηματογενή πετρώματα. Συναντώνται ακόμα διεισδύσεις γρανιτών, γρανοδιοριτών και χαλαζιακών διοριτών Μεσοζωικής και Τριτογενούς ηλικίας.
Στο νότιο άκρο της χερσονήσου απαντούν πετρώματα της ενότητας Χορτιάτη.
Η χερσόνησος του Άθω είναι μια ρηξιγενής περιοχή, που περιορίζεται από μεταπτώσεις και κατά τις τέσσερις πλευρές της. Ρήγματα εγκάρσια προς τον άξονα της χερσονήσου έχουν προκαλέσεις τον κατατεμαχισμό της σε τεμάχια διαφόρου ύψους.
Εστία μεγάλων σεισμών φιλοξενείται στο ΒΔ. τμήμα του Κόλπου της
Ιερισσού.
Από πλευράς μεταλλοφορίας, απαντούν εμφανίσεις χρωμίτη και λευκόλιθου, καθώς και φλεβίδια τάλκη και αμιάντου. Στη χερσόνησο απαντούν επίσης φλεβίδια χρυσού και φλέβες χαλαζία με χρυσοφόρο σιδηροπυρίτη, που είναι πολύ διαδεδομένα στη Σερβομακεδονική μάζα, αλλά μέχρι σήμερα παραμένουν ανεκμετάλλευτα.

ΚΛΙΜΑ
Το κλίμα της περιοχής της χερσονήσου του Άθω είναι γενικά μεσογειακό, με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Αυτό οφείλεται στην ευεργετική επίδραση της θάλασσας που την περιβάλλει. Το ύψος των βροχοπτώσεων κυμαίνεται από 600 μέχρι 800 χιλιοστόμετρα, αλλά στην υψηλότερη κορυφή της, τον Άθω, ξεπερνά τα 1.000 χιλιοστόμετρα.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Η χερσόνησος του Άθω αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του ελληνικού κράτους, με την ονομασία Άγιον Όρος ή Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία ή Αθωνιάς Δημοκρατία. Έχει έκταση 336 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 1.472 (1981), 1.536 (1991). Πρωτεύουσα είναι οι Καρυές (216 κάτοικοι, 1991), με επίνειο τη Δάφνη (16 κατ., 1991). Η πυκνότητα ανέρχεται σε 4,6 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Η Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία περιλαμβάνει 20 μονές (17 ελληνικές. 1 ρωσική, 1 σερβική και 1 βουλγαρική), 12 σκήτες και 204 κελιά, καθώς και καλύβες, καθίσματα και ησυχαστήρια ή ασκητήρια με τη μορφή καλύβας ή διαρρυθμισμένου σπηλαίου.
Η Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία υποδιαιρείται σε 20 περιοχές, που βρίσκονται στην εξουσία των 20 κυρίαρχων μονών. Οι περισσότερες μονές βρίσκονται κοντά στην ακτή, εκτός από τις μονές Κουτλουμουσίου, Φιλοθέου, Κωνσταμονίτου, Ζωγράφου και Χιλανδαρίου (Χελανδαρίου), που βρίσκονται στην ενδοχώρα. Τα περισσότερα ησυχαστήρια είναι συγκεντρωμένα στο νότιο τμήμα της χερσονήσου. Υπάρχουν επίσης δύο ιδιαίτεροι οικισμοί, για τους οποίους έγινε ήδη λόγος, n πρωτεύουσα Καρυές, στο κέντρο σχεδόν της χερσονήσου, και το επίνείο της Δάφνη.
Στις Καρυές εδρεύουν n Ιερά Κοινότης, n οποία ασκεί την ανώτατη εποπτεία και αποτελείται από τους αντιπροσώπους των 20 μονών, n Ιερά Επιστασία, εκτελεστικό σώμα που αποτελείται από τέσσερα μέλη, ο Γενικός Διοικητής, που εκπροσωπεί την κρατική εξουσία, καθώς και άλλες μικρότερες διοικητικές ή θρησκευτικές αρχές και υπηρεσίες.
Στην μοναστική πολιτεία ισχύει το "άβατο", δηλαδή απαγορεύεται n είσοδος γυναικών στα όρια της επικρατείας της, ακόμα και να προσορμιστεί στους λιμενίσκους της πλοίο που μεταφέρει γυναίκες ή και να πλησιάσει σε απόσταση μικρότερη από 500 μέτρα από την ακτή. Η απαγόρευση αυτή επεκτείνεται επίσης σε όλα τα θηλυκά ζώα, καθώς και στους ανήλικους. Η παράβαση του "άβατου" τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
Οι μονές του Άθω ακολουθούν το παλαιό ημερολόγιο. Επίσης, τον χρόνο δεν τον μετρούν από τα μεσάνυχτα, όπως συμβαίνει παντού, αλλά από τη δύση του ηλίου. Στη μονή των Ιβήρων μετρούν τον χρόνο από την ανατολή του ηλίου.
Η Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους συντηρείται από κρατική επιχορήγηση, από εισοδήματα ακινήτων και γαιών που έχει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, από την εκμετάλλευση του μεγάλου δασικού πλούτου της περιοχής, από γεωργικά προϊόντα που παράγουν οι ίδιοι οι μοναχοί (ξηρούς καρπούς, λάδι, ελιές, κρασί κ.ά.), καθώς και από την κατασκευή χειροτεχνημάτων (ξυλογλυπτικής, βιβλιοδεσίας, αγιογραφίας κ.λπ.).